Mohd Kamil Yusuff
PENULIS ialah Pengarang Utusan Melayu Mingguan.
TIGA suku abad adalah satu jangka masa yang lama. Tidak ramai yang
mampu bertahan ke tahap itu. Begitu juga dalam industri akhbar. Tidak
banyak akhbar atau syarikat akhbar yang dapat menyambut hari jadinya
yang ke-75, dalam keadaan 'sihat, tegap dan berjiwa muda.' Malah, banyak
yang sudah tidak wujud lagi.
Namun, Utusan Melayu (M) Berhad membuktikannya. Di sebalik cabaran
getir dan onak duri yang dilalui sepanjang perjalanan berlikunya 75
tahun lalu, ia tetap teguh berdiri sebagai satu institusi yang
memperjuangkan hak dan kepentingan Melayu di negara ini.
Tidak seinci pun ia berundur daripada perjuangan asalnya, walau
seribu satu badai datang melanda. Semangat dan perjuangan 20 tokoh
pejuang Melayu yang berkumpul di rumah pemimpin Kesatuan Melayu
Singapura (KMS), Daud Mohd Shah pada suatu hari pada 1938 untuk
menerbitkan akhbar Melayu itu, masih membara.
Seiring dengan semangat perjuangan tersebut, akhbar pertama syarikat
Melayu itu dalam tulisan jawi menemui pembaca pada 29 Mei 1939,
kira-kira setahun selepas penubuhan syarikat di Singapura.
Tokoh Wartawan, Tan Sri Abdul Samad Ismail berkata, penerbitan akhbar
itu besar ertinya kepada bangsa Melayu seluruhnya. Beliau
menyifatkannya sebagai puncak kejayaan bangsa Melayu dalam bidang media
cetak.
Produk pertama Utusan Melayu itu yang menjadi wadah perjuangan bangsa
Melayu terus berkembang menjadi sebuah akhbar yang berpengaruh dan
disegani. Sejak itu akhbar ini tidak pernah gagal menemui pembacanya
setiap hari.
Abdul Rahim Kajai memimpin akhbar tersebut sebagai pengarangnya yang
pertama. Antara wartawan terkenal yang kemudiannya menjadi pengemudi
akhbar orang Melayu itu ialah Abdul Samad Ismail. Othman Wok, Keris Mas,
Melan Abdullah, Hussein Hamid dan Salleh Daud.
Sejak itu akhbar menggunakan tulisan warisan orang Melayu itu mula
mewarnai corak dan pemikiran orang Melayu pada masa itu. Ia menjadi
citra bangsa Melayu dalam segenap perkara. Malah, Presiden UMNO yang
pertama, Datuk Onn Jaafar menyifatkan perjuangan parti itu adalah hasil
seruan dalam akhbar Utusan Melayu.
Tulisan jawi yang bertapak di negara ini sejak 1303 Masehi menjadi
medium penting dalam perkembangan persuratkhabaran Melayu di Tanah
Melayu. Akhbar jawi pertama Jawi Peranakan yang diterbitkan pada 1867 menjadi batu tanda kepada industri ini.
Tidak kurang daripada 10 buah akhbar Melayu dalam tulisan jawi muncul selepas Jawi Peranakan. Daripada jumlah tersebut hanya akhbar jawi Utusan Melayu masih kekal sehingga ke hari ini walaupun tidak diterbitkan secara harian dan sudah beralih teknologi.
Sepanjang sejarahnya, hanya tiga kali akhbar Utusan Melayu ini
'terhenti' penerbitannya. Pertama pada 15 Februari 1942 apabila Jepun
menawan Singapura. Jepun bagaimanapun mengarahkan akhbar ini bergabung
dengan Warta Malaya menjadi Berita Malai, sebuah akhbar propaganda negara matahari terbit itu.
Namun, tiga tahun kemudian, Jepun menyerah kalah dan syarikat Utusan
Melayu (dulunya dikenali sebagai Utusan Melayu Press Limited) dihidupkan
semula. Maka pada 17 September 1945, akhbar jawi Utusan Melayu kembali diterbitkan.
Kali kedua denyut nadi akhbar Utusan Melayu terhenti ialah
pada 22 Julai 1961. Tentu ramai bekas-bekas pekerja Utusan Melayu masih
ingat detik-detik hitam gelombang penentangan pekerja-pekerja terhadap
majikan mereka melalui mogok hampir tiga bulan itu.
Walaupun sebanyak 115 pekerja Utusan Melayu di Kuala Lumpur
melancarkan mogok, namun akhbar itu dapat diterbitkan semula beberapa
hari kemudian atas usaha Melan Abdullah dan Othman Wok. Ia dicetak oleh
percetakan luar iaitu Print Craft.
Dan kali ketiga Utusan Melayu tidak menemui pembacanya seperti biasa
ialah pada 26 Januari 2006 apabila ia dihentikan penerbitannya ekoran
masalah kos penerbitan, selain tiada sambutan dan kekurangan pembaca.
Bagaimanapun dengan keprihatinan pihak-pihak tertentu, atas dasar
mempertahankan satu-satunya tulisan warisan bangsa Melayu, akhbar ini
diterbitkan beberapa bulan kemudian, secara mingguan yang dikenali
sebagai Utusan Melayu Mingguan.
Namun atas sebab-sebab yang tidak dapat dielakkan, edisi cetak akhbar
mingguan jawi ini terpaksa dihentikan pada 1 Julai lalu. Bagaimanapun
'hayat' akhbar ini masih bertahan dan perjuangan asalnya diteruskan
melalui edisi digital.
Akhbar itu pada masa kini boleh dilayari melalui Utusan Online dan akhbar elektronik (e-paper) Utusan Malaysia. Akhbar elektronik Utusan Melayu Mingguan ini akan dapat dilayari melalui aplikasinya sendiri pada Oktober depan.
Ketika akhbar jawi ini dihentikan penerbitannya kali ketiga pada
Januari 2006, ramai yang meratapi 'pemergian' akhbar yang sangat berjasa
kepada umat Melayu ini. Maka, ramailah yang menyalahkan Utusan Melayu
kerana didakwa 'menguburkan' identiti bangsa ini.
Di sebalik itu, tidak ramai yang tahu betapa sukarnya untuk memberi
nyawa kepada akhbar yang semakin tenat ketika itu. Dengan edarannya yang
semakin merosot saban hari, syarikat tidak mampu lagi menanggung kos
penerbitannya yang semakin meningkat.
Natijahnya, kemerosotan pembaca akhbar Utusan Melayu adalah
antara lain disebabkan oleh tidak ramai yang boleh membaca dan menguasai
tulisan jawi. Hal ini demikian kerana tulisan ini dianggap tidak
sepenting tulisan rumi yang menjadi kegunaan seharian di seluruh dunia.
Bukan hendak mengangkat bakul sendiri, tetapi hakikatnya hanya
syarikat Utusan Melayu yang kelihatan berseorangan dan begitu
bersungguh-sungguh memperjuang serta memartabatkan tulisan jawi. Mungkin
tidak ada syarikat lain yang sanggup menanggung kerugian bertahun-tahun
hanya untuk memastikan tulisan nenek moyang bangsa mereka terus malar
segar.
Ini adalah satu lagi 'bencana' yang menimpa bangsa Melayu apabila
warisan nenek moyang mereka sendiri sudah tidak dipedulikan lagi. Kurang
kesedaran dan semangat jati diri dalam kalangan orang Melayu untuk
memartabatkan tulisan jawi menyebabkan tulisan itu semakin terpinggir.
Utusan Melayu adalah secebis kisah sedih bangsa Melayu dalam industri
persuratkhabaran di negara ini. Orang Melayu yang merupakan penduduk
terbanyak iaitu kira-kira 15 juta orang tidak mampu mempertahankan
satu-satunya akhbar jawi milik mereka, warisan zaman berzaman.
Sebaliknya, kaum Cina yang jumlahnya kira-kira tujuh juta orang di
negara ini memiliki 15 buah akhbar dalam tulisan mereka, manakala
masyarakat India Malaysia yang berjumlah kira-kira dua juta orang pula
mempunyai tidak kurang daripada tiga akhbar harian tulisan tamil.
Begitulah kisah survival sebuah akhbar yang mendokong perjuangan
bangsa. Akhbar yang lahir dari air mata dan keringat Melayu. Akhbar yang
besar pengaruhnya dalam pembentukan sejarah negara. Akhbar yang turut
sama mengukir ketamadunan bangsanya.
SUMBER: UTUSAN MALAYSIA, 13 SEPTEMBER 2013